Tâm Tình Người Làm Báo

Phạm văn Hòa

Đêm càng về khuya càng cảm thấy cô đơn, vây quanh bởi hình ảnh, bài vở, trên bàn, dưới sàn nhà, đủ thứ tài liệu được chọn lựa để layout cho tờ giai phẩm Xuân. Chung quanh hoàn toàn yên tĩnh, đèn bàn tỏa vùng sáng đủ soi trên keyboard, tiếng đánh lách cách đều đều nhạt nhẽo. Tôi nghe cả tiếng hơi thở, biết mình còn sống và đang làm việc, bởi mình không còn trẻ và năm rồi phải vào nhà thương cấp cứu. Tôi muốn huấn luyện một vài người để còn tiếp tay, để một mai thay thế tôi. Lúc bà xã còn sống, cứ mỗi lần làm báo Xuân bà thường đêm đêm canh chừng nhắc tôi đi ngủ để hôm sau còn đi làm, rờ tay chân và nói sao để lạnh ngơ lạnh ngắt. Đến khi tờ giai phẩm ra đời thì tôi hốc hác thấy rõ!

Việc làm báo này bắt đầu cách nay lâu lắm, hơn cả chục năm. Kiểu làm amateur, vác ngà voi vì lúc đó tôi thích. Khởi đầu là làm bản tin cho nhóm anh em cùng khóa, cùng trường. Thấy được, anh em khuyến khích và đóng góp để ra giai phẩm của trường. Mỗi môi trường mỗi khác, làm báo cho trường thì dễ dàng hơn vì dễ viết, dễ nói mà không sợ phật lòng. Trong khi làm báo cho hội ái hữu đồng hương thì khác, nếu không khéo thì dễ làm phiền lòng và tổn thương bà con. Nhưng mỗi môi trường có cái hay, chính vì vậy nghiệp làm báo cuốn tôi bao nhiêu năm nay.

Nhớ năm đó, khi vừa làm xong tờ báo Xuân cho trường chưa ráo mực, thì đang đêm tôi được cú điện thoại của mấy chị nhờ giúp hoàn thành tờ báo cho hội. Nghe lời van nài và lý do, tôi không nỡ từ chối. Thế rồi sau đó vác thêm cái ngà voi nữa tính đến nay là hơn mười năm. Cứ mỗi năm qua, một tờ báo Xuân ra đời. Tôi tự nhủ đây là năm chót, cho đến nay không biết bao nhiêu lần, nhưng rồi vẫn còn tiếp tục. Ngà voi càng ngày càng nặng vì sức người càng ngày càng đuối. Nhất là cuộc sống cu ky. Từ khi nhận làm báo Xuân đến nay tôi chưa hề hưởng được mùa Xuân nào trọn vẹn. Chưa một lần trở về quê vào dịp Tết để tìm lại chút hương xưa, được thắp nén nhang trên bàn thờ cha mẹ tổ tiên, thăm hỏi anh chị em, bà con lâu ngày không gặp.

Cuộc đời đưa đẩy tôi đến đây theo vận nước. Hàng triệu người dân Việt yêu chuộng tự do đều chịu cùng nỗi đau. Mỗi người một hoàn cảnh. Hôm nay tôi ráng làm xong tờ báo Xuân năm này để ca ngợi tình yêu quê hương của những người đồng cảnh ngộ. Và ngày mai tôi sẽ giao tâm tình này cho nhà in để kịp gởi đến bà con vào dịp Xuân về. Tôi duyệt lại lần chót phần quảng cáo, số trang, cách sắp xếp bài vở. Các chỗ trống nào cần chen vào filler để cho đầy đặn. Coi lại cách dùng ngôn từ trong các bài viết để tránh độc giả dị ứng, vì gần đây, một số chữ sau 75 ở Việt Nam được dùng trong các bài văn.

Càng mệt mỏi, càng dấn thân trong nghiệp làm báo amateur, tôi càng thấy thương và thông cảm cho những người làm báo chuyên nghiệp. Sự biệt đãi của xã hội có đủ đền đáp cho sự hy sinh của người cầm bút chân chính hay không? Mỗi khi tham dự tiệc tùng, họp mặt, liên hoan, lễ lạc, trong khi người người vui hưởng thì người viết báo phải ghi nhận những điều tai nghe mắt thấy để còn tường trình cống hiến độc giả. Hình ảnh cũng phải có để kèm theo cho sống động. Bài vở phải trung thực. Với thiên chức, người làm báo chân chính lúc nào cũng phải tận tụy, trung thành với lý tưởng tự do nhân bản, bài viết phải phản ảnh, ngõ hầu đánh thức lòng yêu nước của độc giả. Tất cả những thứ đó kết tụ và kết tinh thành vũ khí lợi hại hơn thứ vũ khí dùng ngoài trận mạc, để đánh bại ý thức hệ của lớp người không cùng lý tưởng. Bởi những đòi hỏi này nên trong hoàn cảnh hiện tại, có rất nhiều nhà báo, chỉ đăng lại các bài từ các website vừa tiện lợi, vừa an toàn khỏi cần khổ công sáng tạo.

Sự mệt mỏi hầu như tan biến khi nhìn đứa con tinh thần ra đời. Đối với người làm báo thương mại lại càng khó khăn hơn vì phải thỏa mãn thị hiếu của người đọc, giữ lương tâm người làm báo, và điều hành nguồn tài chánh chi phí cho cơ quan ngôn luận của mình. Phải thành thật mà nhận trong hoàn cảnh hiện tại, nghề làm báo thương mại ngày càng khó khăn. Chúng ta may mắn còn được vài tờ lưu hành ở địa phương này cũng nhờ vào sự yêu nghề, quyết hành xử quyền tự do ngôn luận của người mang vào thân, nghiệp làm báo, cho dù gặp nhiều khó khăn.

Tôi nghĩ lẩn thẩn, bắt quàn từ dòng tư tưởng này sang chuyện khác lan man trong đầu. Vậy mà đã quá nửa đêm. Tờ báo đã xong, đầu óc mệt mỏi. Hình ảnh Phương đến thăm chiều nay lại hiện về. Mở cửa ra ngoài, chiêm ngưỡng vẽ đẹp thiên nhiên về đêm để tránh cái khung cảnh im lặng ngột ngạt trong phòng làm việc mà tôi ngồi cả ngày.

Cũng tại chỗ này chiều nay, tôi đã nhìn dáng Phương cho đến khi khuất dạng dưới ánh hoàng hôn. Gió lạnh, tôi trở vào, thay vì tìm giấc ngủ sau một ngày viết lách mệt mỏi, tôi lại ngồi vào computer ghi lại cảm nghĩ về Phương vừa chợt lóe trong đầu, như sợ rồi sẽ vụt mất.

* * *

Câu chuyện là như sau:

“Điện thoại reo, Phương trả lời:

- Mẹ sẽ đến trường đón con ngay. Nhớ đừng ra ngoài trời tối. Chừng 10 phút nữa mẹ đến nơi.

Phương vội vã đeo túi xách tay và bưng ly nước chưa kịp uống, cáo từ tôi ra về. Cửa nhà đóng sau lưng. Tôi đứng trông chừng cho Phương ra xe. Dáng đi nghiêng nghiêng khi trời vừa ngã tối. Ánh đèn đường, bóng đêm, ánh trăng mười sáu, tất cả nhạt nhòa dáng đi của người mẹ lúc nào cũng hy sinh cho con. Những bước chân sau một ngày làm việc cực nhọc, di chuyển nặng nề trên walkway trong khu gia cư trong cảnh tranh tối tranh sáng của một ngày vừa tắt nắng. Hình ảnh cô lung linh trong buổi hoàng hôn gây cho tôi nhiều xúc động. Phương ghé qua biếu tôi mấy cái bánh chưng để ăn Tết, nhân tiện hỏi tôi vài điều liên quan đến computer. Nhìn mắt cô ánh lên nhìn computer khi tìm được câu trả lời cho thắc mắc. Khuôn mặt rạng rở trẻ thơ như khi xưa được món quà mẹ đi chợ về. Tiếng nói líu lo lời cảm ơn, tôi chia sẻ và cảm thấy vui lây. Niềm vui chưa trọn. Ly nước chưa nhấm môi. Khoảnh khắc của niềm vui của người mẹ tạm ngừng, đứt đoạn, khi tiếng điện thoại của con. Tất cả bị bỏ lững nhường chỗ cho lòng hy sinh của người mẹ thương con. Không nói được thành lời, khó diễn đạt bằng ngôn từ.

Bóng Phương khuất dưới tàng cây,

Tiếng cửa đóng sầm,

Chiếc xe vụt nhanh qua nhà,

Phương vẫy tay nhè nhẹ.

Trời sẫm tối, Phương rời nơi đây đã lâu, nhưng hình ảnh Phương, ý nghĩ về sự hy sinh của người mẹ vương vấn tôi cả buổi chiều hôm nay. Tôi ra ngoài nhà, nhìn lại khung cảnh ban chiều như muốn tìm lại hình ảnh vừa đánh mất. Ngọn đèn đường sáng hơn, walkway bây giờ trống trơn, khoảnh khắc trôi qua, hình ảnh Phương bị ánh sáng cuốn hút mang đi không để lại tỳ vết. Trời trở lạnh. Gió thổi mạnh, lào xào qua khe lá, đong đưa tàng cây ẩn hiện in dấu trên đám cỏ vàng ối trong sân. Một ngày nữa qua đi. Có những khoảng thời gian thật thừa thải, trống trải, vô vị. Nhưng cũng có những khoảnh khắc để lại lòng tôi thật nhiều vương vấn. Bước chân gấp rút của Phương ban chiều như còn nghe âm vang. Dáng Phương nhỏ thó, mảnh khảnh trong chiếc áo trắng bay bay theo gió như bóng dáng thân cò lặn lội bờ ao mà người xưa thường ví bà mẹ Việt Nam. Bởi tình thương con không tùy thuộc vào thời gian, không gian. Thời nào cũng có. Như hình ảnh mẹ cha cực khổ để cho con được nên người. Như hình ảnh người chiến sĩ VNCH hy sinh để bảo toàn lảnh thổ. Không có sự hy sinh nào to lớn hơn sự hy sinh nào, bởi tất cả đều phát sinh từ trái tim.

Hình ảnh Phương vào những ngày cận Tết làm tôi nhớ má vô cùng.

Dạo đó tôi còn nhỏ lắm, không rõ là bao nhiêu tuổi, nhưng biết trông ngóng, biết nhớ lúc vắng bóng má tôi, khi bà về quê để lo gạo thóc cho gia đình ăn Tết. Và, kể từ sau ngày đưa Ông Táo về Trời, tôi trông má từng ngày. Mỏi mắt theo dõi từng chiếc xe từ xa cho đến khi xe chạy khuất qua nhà. Nỗi buồn dâng cao khi ngày Tết cận kề. Nỗi thất vọng tăng dần khi chiều chậm xuống. Ngồi bên hè càng nhớ mẹ hơn khi nhìn đàn gà con theo gà mẹ về chuồng. Tiếng kêu chíu chít của bầy gà con, tiếng kêu tục tục dẫn đường của gà mẹ, ôi sao êm đềm, dễ thương, ấm áp vô cùng. Nhưng rồi má cũng về kịp Tết. Tôi không đủ ngôn từ để viết lại nỗi vui ập đến như thác lũ. Và những giọt nước mắt vô cùng hạnh phúc bỗng nhiên trào dâng. Bây giờ này tôi không còn nhỏ nữa. Má cũng đã về cõi Phật từ lâu. Nhưng mỗi lần nghĩ đến mẹ, tâm hồn trẻ thơ sống dậy hồn nhiên với những kỷ niệm không bao giờ già, không bao giờ chết.

Má tôi làm tròn thiên chức người mẹ. Như Phương đã và đang làm những gì mà bà mẹ lo cho con Sự hy sinh không màng đền trả. Nó to lớn tựa thái sơn, mênh mông như biển, và chót cao như ánh sáng trong đêm soi đường khi lạc lối. Chu kỳ trách nhiệm tái diễn, biến thiên theo thời gian, theo xã hội, nhưng bất biến vì đều xuất phát tự con tim. Trách nhiệm người mẹ càng nặng nề hơn khi không có người cùng chia sẻ. Thiên chức người mẹ không viết thành văn, không theo một công thức khoa học, không theo một phản ứng hóa học, không có chu trình hay quỹ đạo nào vạch sẳn. Nhưng những người mẹ đã hoàn tất tuyệt vời.

Tôi nhận thức được những điều này khi tuổi đời ngày càng chồng chất. Tôi thấm thía với tình mẫu tử mẹ dành cho con thì mẹ không còn. Đứa con của Phương hôm nay cũng như tôi xưa kia, khi đón nhận tình thương của cha mẹ dành cho như một điều đương nhiên có sẳn cho mình. Tôi muốn viết lên đây như một điều hối lỗi, như tiếng chuông cảnh tỉnh những người trẻ biết những gì mà tôi đã đi qua. Con người ca tụng vẽ đẹp qua những bức hình sinh động của thiên nhiên, nhưng không có bức hình nào chụp được sự hy sinh cao cả tuyệt vời của người mẹ. Có chăng chỉ là những suy diễn của từng người khi nhìn bức tranh bà mẹ ôm con. Trong vũ trụ, không phải chỉ có con người trên trái đất này không thôi, mà có thiên vạn hành tinh ngoài kia có sự sống như chúng ta, và có hàng hà sa số sự hy sinh chưa hề ghi nhận. Nhiệm mầu thay, thời gian, không gian vô cùng như vậy mà vào thời điểm này, có người mẹ với tấm lòng bao la mà tôi được ân hưởng, mà tôi được thấy ở Phương. Tôi cảm ơn những gì tôi có và xốn xang luyến nhớ khi tất cả vụt mất trong khoảnh khắc.”

*

**

Hôm nay được chị Chủ Nhiệm Xây Dựng trao cho bức thư của một nữ độc giả gởi qua hộp thư toà soạn.

Tôi mở ra đọc, một luồng cảm xúc ấm áp nổ bùng trong đầu, len trong ánh mắt. Nỗi vui buồn lẩn lộn: vui vì bài viết mình có người quan tâm, buồn vì tâm sự người độc giả. Viết một bài văn, một bài thơ để giải bài tâm sự mà có người thông cảm hay thắc mắc đối với tôi là một phần thưởng. Khi nhà tôi mất, tôi viết lại những xúc cảm trong đầu, sự chợt đến chợt đi, cái bất trắc của cuộc sống con người. Tôi viết cho tôi mà còn diễn đạt tâm tình cho những người đồng cảnh ngộ.

Một lần nọ, có một độc giả nhận diện ra tôi và cho biết là có đọc những bài viết của tôi trên báo. Nếu một đóa hoa tươi trong vườn cho mình cảm giác yêu đời để đón chào một ngày mới, thì những lời bình phẩm, những bức thư của độc giả là phần thưởng quý giá nhất cho người cầm bút như tôi.

Những thắc mắc và nỗi ưu tư của nữ độc giả trong bức thư đã nói lên một vài điểm trùng hợp với cuộc sống của tôi. Một vài mẫu số chung cho những con toán, nhưng mỗi con người là một vũ trụ huyền bí và kỳ ẩn nên khó có thể tìm được lời giải đáp nào, khả dĩ hợp lý cho độc giả của mình, nên rất tiếc tôi không thể trả lời cho bài toán không có đáp số.

Trên cương vị người viết báo, đáng ra tôi phải trả lời cho vị độc giả như lời cám ơn sự quan tâm của người đọc với bài viết của mình.

Nhưng cuối cùng, tôi xin mượn bài viết này thay cho lời cảm ơn và để tìm sự thông cảm của độc giả, tôi xin ghi lại tâm tình của người làm báo, và những biến chuyển nội tâm khi đứng trước một sự kiện, chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc rồi mất hút trong hư không, như cơn sóng trên biển, như vạt nắng trong buổi hoàng hôn./.

Phạm văn Hòa