Phạm Văn Nhàn

 

 

 

Tiếng Leng Keng

Của Chiếc Chuông Đồng

 

Tặng THT

 

Anh ngồi xuống cầm một vỏ đạn trong nhiều vỏ đạn mà lũ nhỏ trong xóm đựng trong cái nón lát. Anh xem cẩn thận từng vỏ đạn, lật đít xem hạt nổ đă nổ chưa. Một đổi, anh hỏi mấy đứa trẻ:

- Tụi mày nhặt ở đâu những thứ này?

Mấy đứa nhỏ như không muốn nói, nh́n nhau. Một đổi, anh hù tụi nhỏ:

- Nếu đứa nào không nói th́ tao báo công an hay mang đi chỗ khác. Tao không mua.

Đứa này nh́n đứa kia, anh dọa thêm:

- Không nói tao kêu công an tới bắt.

Tụi nhỏ sợ chỉ chỗ nhặt những vỏ đạn này. Anh cười:

- Tao nói như vậy thôi, chứ kêu công an làm ǵ. Nhưng có điều tụi mày đừng lên trên ngọn đồi đó nữa. Coi chừng có ḿn chết uổng mạng đó.

Lũ trẻ le lưỡi như sợ. Nhưng rồi tụi nó nói:

- Nhưng nếu có nữa, bác mua không?

- Tụi mày bán những vỏ đạn này để làm ǵ?

- Chờ ông bán cà rem lên, tụi con mua ăn.

Anh cười với lũ nhỏ:

- Ừ tao mua cho. Nhưng lần sau có lên trên đó dẫn tao đi với. 

Mấy đứa nhỏ nghe anh nói, cùng cười và có vẻ gần với anh hơn. Có đứa c̣n hỏi: bác không gọi công an chứ? Anh kí đầu thằng bé. Trời về trưa, nắng như muốn đổ thêm lửa xuống cái làng khô cằn, nứt nẻ, chỉ có một lượng  mưa ít ỏi trong mùa. Đất ruộng khô, những gốc rạ vàng trông thật buồn bă. Làng chẳng có một chút sinh khí nào. Lũ nhỏ ngoài những ngày tới trường học chữ nghĩa, ngày nghỉ cũng chẳng biết làm ǵ hơn là đi lùng, t́m kiếm, lục lạo những thứ mà không ai thèm để ư tới, như cái lon đồ hộp gỉ sắt, như sợi dây dù c̣n sót lại trong đất trên những ngọn đồi mà ngày xưa, khi chiến tranh, nơi đó là nơi đóng quân của lính.

Anh biết những ngọn đồi đó, quê anh mà chỗ nào anh chẳng biết, nhưng chẳng khi nào anh lên trên những ngọn đồi ấy. Anh muốn quên nó đi, quên tất cả, quên đi như ngày anh cùng với những người bạn vứt bỏ những ǵ mà anh cho là quen thuộc trên người khi tới Ba Ng̣i.  Mười năm đi đó đi đây, những chiến trường lớn, nhỏ anh đều  tham dự, nghĩ là sẽ không bao giờ c̣n sống dưới lằn đạn của đối phương để đến ngày phải trút bỏ trên người những thứ mà anh đă mặc mười năm. Nỗi nhục nhă ấy anh cũng không muốn nghĩ tới huống hồ lên trên những ngọn đồi mà có cái lô cốt cao nghệu kia. Sao người ta không đập phá nó đi, biến ngọn đồi thành một nơi có sức sống của cây xanh, hay cây ḿ cây bắp. Hay người ta muốn để đó để người dân trong làng thấy h́nh ảnh của chiến tranh qua biểu tưởng cái lô cốt thời Tây để lại. Anh chịu!

Nhưng hôm nay, lũ trẻ lại đem đến cho anh những vỏ đạn đủ loại để bán. Chiến tranh qua, nhưng những vỏ đạn này đánh thức anh dậy trong tâm trí của một người muốn quên đi những nỗi đau trong tâm thức anh. Những người bạn của anh c̣n sống hôm nay, được ǵ, hay cũng lam lũ kiếm sống qua ngày bằng đủ mọi nghề như anh. Ngày tới thị trấn Ba Ng̣i, bạn anh hỏi: tụi ḿnh làm ǵ bây giờ. Anh trầm ngâm khi nh́n thấy những chiếc xe nhà binh một thời nằm đậu bên đường cùng với những thứ quân dụng khác, những con người thất thơ thất thểu, những bà vợ bế con ngồi bên lề đường mà tâm trí để ở đâu. Tiếc nuối ư, anh nghĩ là không. V́ họ không có ǵ để mà tiếc nuối. Anh nói với người bạn khi nhớ lại những câu thơ trong bài anh đă học trong bài học thuộc ḷng khi học ở trường làng. Lâu quá, anh chỉ c̣n nhớ hai câu: Văn chương phú lục chẳng hay. Trở về làng cũ học cày cho xong. Vâng, anh đă nói với bạn anh như thế. Và làng cũ đă đón anh.

Làng cũ, anh bỏ đi từ lâu, nay trở về vẫn là cái làng với con trâu đi trước cái cày theo sau.

Học cày, dễ nhưng cuộc sống chung quanh của bà con c̣n khó khắn quá. Anh quyết định làm lại cái nghề của ông bà anh để lại, mà anh đă biết ít nhiều. Đó là nghề đúc đồng. Một thời nỗi tiếng trong làng xă. Những dự kiến trong tương lai để phục hồi lại cái nghề truyền thống này, nhưng nghĩ cho cùng, đồng đâu có đủ để anh thực hiện những dự án trong đầu. Cho nên, anh nghĩ, anh sẽ đúc lại những khuôn mẫu có sẳn của ông bà để lại, như chân đèn cổ đổng cho người dân dùng. Vật chất dù thiếu thốn, nhưng tâm linh của người dân th́ không thiếu. Anh nghĩ như vậy, cho nên anh mới dựng lại cái cḥi bên dưới bụi tre. Tấm phản được kê bên cạnh như chỗ ăn nằm của anh trong những giờ mệt mỏi. Hai ống thổi lửa. Cái ḷ than lúc nào cũng cháy âm ĩ, chờ đợi. Đúc đồng, anh đă nghĩ ra nhiều kiểu dáng rất nghệ thuật. Không như những khuông đúc có sẳn của cha ông anh. Hẳn phải tạo ra những kiểu dáng hay hơn, đơn giản nhưng phải là đẹp và mang tính nghệ thuật. Nhưng, đồng, nguyên vật liệu khó t́m mua, khi anh vẫn c̣n nghèo quá. Anh xoay ra làm thợ rèn. Rèn dao, rựa, và lưởi hái cho bà con trong làng, nếu có ai cần đến. Và, những chuyến xe đạp về thành phố để thu mua những phế liệu cũng từ chiến tranh ( v́ cuộc sống). Từ cái nhíp xe ô tô bị gẫy, từ một miếng thép bị hỏng, anh thu mua mang về để làm những vật dụng mà người dân cần đến. Cuộc sống rồi cũng đắp đổi qua ngày với hai ống thổi lửa ngày nào cũng ph́ pḥ, và những lần quai búa đập vào những thanh sắt, âm thanh của sắt ngày qua ngày như một cái ǵ đó quen thuộc, không thể thiếu trong cuộc sống tẻ nhạt nơi anh đă sinh ra.

Bây giờ, nh́n lại những vỏ đạn của những đứa trẻ trong làng nhặt được gồm đủ loại, nhỏ có, lớn có mà anh quyết phải quên đi những thứ trang bị cho một cuộc chiến mà mười năm anh tham dự. Anh nghĩ, cuộc chiến này không nên nhớ làm ǵ. Có nhớ chăng là nhớ đến những người bạn trong đời c̣n sống hay đă chết. Chết th́ không nói làm ǵ. Nhắc lại như để nhớ. C̣n những người bạn c̣n sống, như anh, gian khổ ngày này qua ngày khác trong cuộc sống phải làm để mưu sinh. Như anh, vẫn phải ngồi thổi ống lửa, vẫn phải quai búa, vẫn phải mài lại cái dao cắt chuối , cái liềm gặt lúa cho bà con mà kiếm sống. Bên cạnh đó sản phẩm đức đồng của anh vẫn c̣n trong ư nghĩ, chưa thực hiện mà bao lần anh đă nói với người bạn dưới phố của anh, mỗi lần hắn đạp xe bán cà rem đến bán trong làng. Nhưng với anh công việc ngày qua ngày vẫn dậm chân tại chỗ, trong khi bạn anh với chiếc xe đạp cà tàng vẫn đi đó đi đây với hai cái b́nh bán cà rem trên xe. Hắn bảo, công việc chẳng mệt nhọc ǵ, cứ cà tàng lắc chuông đi đến những ngôi làng xa bán cà rem cho lũ trẻ. Không ngờ, trên con đường kiếm sống của bạn anh đă trôi dạt trên chiếc xe đạp cà tàng đến tận làng anh ở. Hai người bạn gặp nhau, chuyện cũ chuyện mới râm rang cả ngày, anh quên thổi lửa, bạn anh quên lắc chuông đồng cho lũ trẻ đến mua cà rem, mà người bạn anh tâm sự tiếng chuông như reo vui cho những đứa trẻ trong làng và cũng reo vui cho chính hắn. Tiếng chuông ấy như tạo thêm sự kích thích chất nước bọt ứa ra từ miệng của những đứa trẻ. Như tiếng nhạc reo vui cho chính hắn đạp xe trên dường dài. Chất lạnh của kem và chất ngọt của đường làm mát những đôi mắt mở to, và đôi môi hồng thêm lên một chút. Anh thấy, cuộc sống của lũ trẻ có thêm chút vui hơn khi nghe tiếng chuông reo lên từ đầu làng.

Hắn bảo với anh, tao đạp xe bán cà rem thế mà thích lắm. Hôm nay tao đến làng này, ngày mai tao qua làng khác. Chứ đi một làng chắc ǵ bán được. Khi đạp xe,  nh́n trời nh́n mây nh́n những đàn chim bay qua trên đầu tao, nh́n những đám mây trắng như bông tao tưởng tượng ra những h́nh thù ngộ nghĩnh, nào con chó con gà, cùng với những h́nh thù của những con người quái đản cái miệng mở to ra đớp thức ăn như miệng con cá mập đớp mồi, rồi tao cười vang trên đường đi. Tao hát nghêu ngao một ḿnh. Tự Do ghê gớm. Không gian rộng thoải mái cho đôi chân của tao. Hắn cười rất vui khi nghĩ đến hai chữ tư do ghê gớm ấy. Nhưng, anh hỏi, trời mưa mầy bán không được th́ sao, vợ con mấy đói. Hắn lại cười. Vẫn nụ cười thoải mái như ngày nào hai đứa ở bên nhau. Trời sanh voi sanh cỏ. Cái khổ, cái đói tụi ḿnh đă gánh chịu nhiều rồi. Ngày ăn gạo sấy lá giang, uống nước suối. Ngày lang thang trong thành phố với những người bạn mới quen, hắn vẫn cười. Nụ cười của hắn như giải tỏa được tất cả: bán không được tao ăn với những đứa trẻ. Mầy chưa thấy, thích lắm, những con mắt mở to của chúng thật tội nghiệp khi tao cho tụi nó ăn thả dàn. Những con mắt mà tao tin là lũ nhà giàu dưới phố không bao giờ nh́n thấy được. Chỉ có tao thấy và tao cũng mở to đôi mắt của tao để cùng vui với những đứa trẻ ấy. Tội nghiệp lắm. Anh biết hắn nói thật. Cái ḷng mở ra của hắn lúc nào cũng thế. Thật với bạn bè. Và, thật với những đứa trẻ con nghèo xơ nghèo xác.

Một lát, có đứa mạnh dạn hỏi anh:

- Bác mua hết những vỏ đạn này bao nhiêu tiền. Có đủ cho tụi cháu ăn cà rem không?

Anh cười trấn an:

- Đủ, nhưng tụi mày phải hứa là không lên trên ngọn đồi ấy nữa. Có hứa th́ tao mới mua đủ cho tụi mày ăn mỗi đứa hai cây. Hứa đi.

Những đứa trẻ trố mắt hỏi lại: hai cây cà rem. Anh ừ. Nh́n thấy những con mắt vui rộ lên như người bạn bán cà rem anh đă nói. Nhưng rồi, mấy đứa nhỏ hỏi lại:

- Sao tụi cháu không được lên đó nữa, hả bác?

Anh nh́n đống than trong ḷ c̣n âm ỉ, chỉ chờ hai ống thổi lửa thổi lên là phực cháy; như những trái lựu đạn hay trái ḿn nào đó nằm dưới lớp đất mấy mươi năm nay, chỉ chực chờ ai đụng tới là phát nổ. Anh nhớ lại tháng trước cái chết của thầy giáo Nhẫn cuối xóm. Anh không trả lời mấy đứa trẻ nhưng anh hỏi:

- Tụi mày c̣n nhớ cái chết của thầy giáo của tụi mày không?

- Thầy Nhẫn!

- Ừ.

- Thầy chết v́ bị ḿn phải không bác?

- Không. V́ lựu đạn.

-Tụi cháu không hiểu lựu đạn.

Anh cầm vỏ đạn lên đưa cho lũ trẻ xem và chỉ cho chúng nó thấy hạt bổ phía dưới đít của vỏ đạn. Đấy, nó nổ chết người đấy. Lựu đạn tṛn và lớn hơn, to bằng nắm tay cái hạt nổ này nhiều lắm. Tóm lại là thứ nào cũng rất nguy hiểm.

Mấy đứa trẻ ngồi trước mặt anh  nét mặt sợ rơ rệt. Anh bảo: hứa với tao đừng lên trên đồi đấy nữa chứ? Tụi nhỏ nói: hứa, nhưng cháu thích ăn cà rem. Ừ, tao sẽ cho ăn.

Cái chết của thầy giáo Nhẫn để lại cho cả làng nỗi thương tâm vô bờ bến. Chiến tranh đă đi qua bao nhiêu năm, hơn hai mươi năm rồi mà những vật gây chết người đó vẫn c̣n hiện hữu đâu đây. Từ bụi chuối, hàng cau. Từ con mương dẫn nước. Nơi nào cũng có thể có những thứ nguy hiểm ấy, và cũng có thể nổ bất cứ lúc nào. Buổi sáng, thầy ra vườn đào thêm vài ba cái lỗ để trồng thêm những cây chuối con mà thầy đă tách ra từ cây chuối mẹ. Loại chuối già hương này vừa thơm vừa ngon. Nào ngờ đào tới lỗ chuối thứ ba th́ một tiếng nổ vang lên, thầy ngă xuống, ngực thầy đầy những miểng đạn. Người nhà nghe tiếng nổ chạy ra, thầy đă chết bên miệng lỗ chuối mới đào. Chiến tranh đă qua đi hơn hai mươi năm mà bom ḿn, lựu đạn vẫn c̣n. Làm sao lấy hết những thứ quỷ quái ấy ra khỏi những mảnh đất trên quê hương một thời đă nhận biết bao nhiêu đau khổ cùng cái đau của người dân quê. Thầy mất, thế mà lũ trẻ vẫn đi lùng lục những nơi mà ngày xưa là một chiến trường. Sự nguy hiểm như lúc nào cũng chực chờ. Anh cấm tụi nhỏ, anh nói: tụi mày muốn ăn cà rem, tơi đây tao mua cho ăn. Đừng bao giờ tới những chỗ ấy nữa. Chết uổng mạnh.

Đang ngồi với những đứa trẻ trong làng. Những vỏ đạn mà chúng t́m được trên ngọn đồi không đủ để cho anh thực hiện một ư nghĩ là tạo dáng cho một công tŕnh nghệ thuật đúc bằng đồng. Anh cho tất cả vào cái bao vải nhỏ, để dành. Trời như càng đổ lửa xuống cái làng quê nhỏ bé của anh. Nắng chói chang bên ngoài. Chỉ có chút bóng mát dưới bóng tre, th́ lũ trẻ nghe tiếng chuông len keng từ bên ngoài đường. Lũ trẻ reo vui: tiếng chuông cà rem bác ơi. Anh đứng dậy, đi ra khỏi cái ḷ rèn, nh́n về con hương lộ. Người bạn thấy anh, giơ tay vẫy chào. Anh ngoắt tay cho người bạn vào. Và lũ trẻ la lên: cà rem! cà rem! Chúng vui một cách lạ lùng. Người bạn anh dựng xe, cười. Lạ, cũng vẫn nụ cười ấy, vui trên những giọt mồ hôi mà hắn đạp xe. Hắn nói:

- Ông cũng ăn cà rem à?

- Mày tưởng tao là ǵ mà không biết ăn cà rem của mày. Hôm nay tao mua cho lũ trẻ cùng ăn.

- Mua hết nhé, tao khỏi qua làng khác. Hắn vừa nói vừa cười.

Anh nói với lũ trẻ: mỗi đứa ăn hai cây. Có đứa nói: it quá bác ơi, ba cây đi. Anh bảo: c̣n lần sau nữa. Người bạn anh hỏi:

- Có ǵ mà vui thế. Cho tao góp vui với.

Anh kể, và đem ra cho người bạn thấy những vỏ đạn mà lũ trẻ kiếm được trên ngọn đồi có cái lô cất và những ṿng kẽm gai gỉ kia. Người bạn nh́n những vỏ đạn, cũng như anh, lật đít những vỏ đạn xem rôi nói: tụi bây đừng đi lượm vỏ đạn nữa, nguy hiểm lắm, chết bỏ mạng đó mấy con. Nếu thích ăn cà rem, tao cho. Nhưng phải chờ tới ba ngày sau, tao mới quay trở lại cái làng này. Có đứa hỏi:

- Sao lâu vậy bác?

- Tao phải qua những làng khác để bán chứ?

- Bác cho tụi cháu ăn mà có lấy tiền không?

- Có chứ, nhưng rẽ hơn. Lấy vốn.

- Tụi cháu đâu có tiền.

Có thằng nói: như vậy tụi cháu phải đi kiếm vỏ đạn để bán cho bác này rồi. Lũ trẻ chỉ anh. Anh kí đầu một đứa. Không đi nữa, để tao mua cho ăn.

Cà rem, cái món ăn hấp dẫn của bọn trẻ con. Có lẽ không chỉ cho đám trẻ con thành phố, mà c̣n hấp dẫn cho những lũ trẻ con thôn quê nữa. Anh nh́n người bạn ngày nào và nói: tội cho lũ trẻ ở đây. Cái tiếng kêu leng keng của cái chuông đồng của ông đă kích thích hạch nước miếng thèm ăn của bọn chúng rồi. Có điều, tôi với ông làm sao để cho tụi trẻ trong làng tôi đừng đi nhặt ba cái thứ giết người mà chiến tranh để lại. Chết tội lắm như thầy giáo Nhẫn trong làng tôi. Người bạn trầm ngâm. Ừ nhỉ, có lẽ tiếng kêu leng keng của chiếc chuông đồng của tôi, giúp ông làm được việc này. Không vô ích đâu.

       Amarillo,7-9-2009