Câu Chuyện
Thầy Lang
Sống
Với Thận Suy
Bác sĩ Nguyễn
Ư-Đức
Thận
Suy (Kidney Failure) là một bệnh rất trầm trọng,
cần được chăm sóc, điều trị một
cách chu đáo trong suốt cuộc
đời.
Khi sanh ra, mỗi người có hai trái thận nằm phía dưới lồng ngực, khoảng giữa lưng. Đôi khi nhiều người chỉ có một trái thận và nếu toàn vẹn, vẫn đủ khả năng duy tŕ cơ thể trong t́nh trạng khỏe mạnh.
Thận phục vụ cơ thể bằng nhiều phương thức:
-Thận lọc máu, loại bỏ các chất phế thải rồi tái hấp thụ nước và một số chất cần thiết trở lại máu.
-Cân bằng nước và muối để duy tŕ lượng chất lỏng trong cơ thể.
-Giữ huyết áp ở mức độ trung b́nh.
-Giúp cơ thể cấu tạo hồng cầu và xương vững chắc.
-Kiểm soát lượng muối khoáng kali, calci, magnesium và phosphor trong máu.
Thận không có nhiệm vụ ǵ trong hoạt động t́nh dục như nhiều người nghĩ.
Dấu hiệu của thận
suy:
- Nhức đầu, mệt mỏi, biếng ăn
-Ứ nước trong cơ thể với phù sưng bàn tay bàn chân
-Khó thở
-Thay đổi tâm trạng
-Tiểu tiện khi nhiều khi ít
-Da có mầu sâm, ngứa, tê dại
-Huyết áp tăng cao.
-Lên cơn co giựt, kinh phong
-Ngây ngất, kém tập trung, mất định hướng
- Hôn mê nếu không điều trị.
Nguyên nhân gây suy thận
Thận bị suy nhược khi chúng không chu toàn nhiệm vụ loại bỏ ra khỏi cơ thể chất cặn bă và chất lỏng dư thừa. Các chất này sẽ tăng cao trong máu và đưa tới bệnh. Giảm chức năng dần dần sẽ đưa tới Suy-Thận-Măn-Tính.
Có nhiều nguyên nhân đưa tới bệnh thận măn tính, thông thường nhất là bệnh tiểu đường và cao huyết áp không được điều trị đúng cách.
Khi chức năng c̣n lại dưới 15%, thận ở giai đoạn cuối của sự tồn tại và cần được điều trị suốt đời bằng lọc máu hoặc thay ghép thận.
Điều trị thận suy
Có ba phương thức điều trị suy
thận măn tính:
a-Thẩm tách máu (hemodialysis),
thông thường gọi là Lọc máu hoặc thận nhân
tạo được thực hiện tại một trung
tâm chuyên môn hoặc tại nhà, ba lần một tuần.
Hiện nay có dụng cụ mới chữa ngắn
thời gian nhưng nhiều lần trong ngày hoặc ban
đêm.
Máu được đưa qua dụng cụ có màng
thấm tách, phế chất có hại được
một dung dịch ở bên kia màng
lấy đi và máu tinh khiết được đưa
trở lại cơ thể.
b-Lọc máu qua xoang phúc
mạc bụng (Peritoneal dialysis) có thể thực hiện
tại nhà, sở làm hoặc một nơi sạch sẽ
kín đáo để có thể thay túi đựng dung
dịch chất lọc.
c-Ghép thận (Kidney transplant)
cho từ người c̣n sống hoặc lấy từ
tử thi mới mệnh một.
Nên lưu ư là các phương thức
lọc máu không chữa trái thận đă bị suy và
mỗi phương pháp có những điểm tốt
xấu mà bệnh nhân và gia đ́nh cần biết.
Chăm sóc, điều trị
Khi được bác sĩ cho hay bị thận suy,
bệnh nhân trải qua nhiều tâm trạng khác nhau.
Mới đầu là thái độ ngạc nhiên hoảng
hốt, tự hỏi sao ḿnh lại rơi vào t́nh trạng nan y này.
Rồi cảm thấy bất lực
thất vọng, tiếc nuối thời kỳ khỏe
mạnh khi xưa “giá kể ḿnh để ư đến
sức khỏe một chút th́ đâu đến nỗi này”.
Cuối cùng th́ đành chấp nhận
và thích nghi với hoàn cảnh mới.
Lọc máu hoặc thay thận đều đưa tới nhiều thay đổi trong toàn bộ cơ thể người bệnh, từ thể chất tới tinh thần.
Để duy tŕ nếp sống khỏe mạnh, người bệnh phải chủ động trong việc tự chăm sóc nhưng họ cũng cần được sự điều trị, hướng dẫn của các nhà chuyên môn y học và sự hỗ trợ của thân nhân.
Bác sĩ chuyên về tiết niệu sẽ
phối hợp với bác sĩ gia đ́nh để lo
việc điều trị thận suy. Bác
sĩ gia đ́nh tiếp tục chăm lo sức khỏe
tổng quát.
Bệnh nhân đừng ngần ngại nói với bác sĩ về t́nh trạng bệnh, về điều ḿnh mong muốn. Hỏi bác sĩ các điều không biết về bệnh và các biến chuyển có thể xảy ra. Ghi rơ các hướng dẫn của bác sĩ để khỏi quên.
Tại cơ sở lọc máu, nên có giao hảo tốt với chuyên viên điều khiển dụng cụ và theo dơi diễn tiến mà ta sẽ gặp mỗi tuần lễ 3 lần, mỗi lần kéo dài tới 3-4 giờ.
Lọc máu lấy đi chất phế thải và nước dư trong cơ thể. Nếu các chất này được loại đúng số lượng th́ người bệnh sẽ khỏe mạnh hơn và có nhiều triển vọng sống lâu hơn.
Tại Hoa Kỳ, chi phí lọc máu được chương tŕnh bảo hiểm của chính phủ hoặc bảo hiểm tư nhân đài thọ
Một số điều cần lưu ư:
1-Chế độ dinh dưỡng
Dù là lọc máu bằng thận nhân tạo hoặc qua xoang phúc mạc, bệnh nhân với suy thận đều cần tuân theo một chế độ dinh dưỡng đúng đắn. Chế độ này sẽ giúp bệnh nhân duy tŕ một sức khỏe tốt và giúp sự lọc máu thành công hơn.
Mỗi bệnh nhân có một quy chế ăn uống riêng về các chất dinh dưỡng như nước, các muối khoáng potassium, sodium, phosphor, chất đạm... Các chuyên viên dinh dưỡng có thể giúp bệnh nhân lựa chọn một chế độ thích hợp với t́nh trạng sức khỏe và bệnh trạng của ḿnh.
a-Nước
Bệnh nhân cần lưu ư tới lượng nước tiêu thụ hằng ngày.
Với thận suy mà dùng quá nhiều nước sẽ đưa tới ứ nước, tăng huyết áp, tim sẽ phải làm việc nhiều hơn.
Giới hạn thực phẩm chứa nhiều nước như dưa hấu, thạch, kem, nước đá cục, thực phẩm đông lạnh.
b-Chất đạm
Khi bị suy thận, bệnh nhân thường được bác sĩ khuyên giới hạn tiêu thụ chất đạm, để giảm thiếu chất thải ure.
Khi lọc máu, bệnh nhân lại được khuyến khích ăn nhiều hơn các loại chất đạm có phẩm chất tốt từ thịt, cá, gà vịt...v́ các chất đạm này tạo ra ít ure. Lư do là cơ thể cần nhiều chất đạm để tăng cường sức khỏe
c-Muối
Muối ăn cần được hạn chế để tránh giữ nước trong cơ thể và để tránh tăng huyết áp.
Ăn thực phẩm tươi. Tránh thực phẩm đóng hộp, thịt cá muối.
Nên đọc nhăn hiệu để coi món ăn có bao nhiêu muối.
d- Potassium
Kali thường lên cao trong thời gian giữa hai lần lọc máu và gây ra rối loạn nhịp tim, đôi khi đưa tới ngưng tim.
Để giữ mức potassium b́nh thường trong máu, nên bớt ăn thực phẩm có nhiều khoáng này như chuối, cam, trái cây khô...
đ-Phospho
Giới hạn thực phẩm có nhiều phospho như sữa, pho mát, đậu khô.., v́ khi dư thừa, khoáng này sẽ lấy calcium từ xương, làm cho xương yếu, gịn, dễ gẫy.
e-Sinh tồ, khoáng chất
Lọc máu đôi khi cũng lấy đi một vài loại sinh tố, khoáng chất của cơ thể. Bác sĩ sẽ chỉ định những chất nào mà người bệnh cần dùng thêm.
2-Tổ chức nếp sống
Người bệnh cần sắp xếp lại nếp sống cho thoải mái, bớt căng thẳng tinh thần, giới hạn các chất có thể gây hại cho thận, nói riêng, và toàn cơ thể nói chung.
-Nhớ vận động cơ thể đều đặn, hợp với khả năng để máu huyết lưu thông, xương khớp trơn tru, cơ bắp mạnh mẽ và tăng cường sức chịu đựng với thận suy. Nên hỏi ư kiến bác sĩ về chương tŕnh vận động thích hợp.
-Không
hút thuốc lá để tránh nhiều bệnh do thuốc là
gây ra, như ung thư phổi, bệnh
đường hô hấp. Riêng với thận suy, ngưng
thuốc lá giảm rủi ro bị cao huyết áp, tăng
làm việc cho tim và ảnh hưởng
tới trái thận đă suy yếu.
-Người bệnh có thề đi du lịch đó đây, v́ các trung tâm lọc máu đều có ở nhiều nơi. Ta chỉ cần biết sẽ ở nơi nào, lấy hẹn trước từ 6 tới 8 tuần lễ để việc điều trị không bị gián đoạn.
-Người bệnh cũng có thể tiếp tục công việc thường lệ, sau khi đă làm quen với sự lọc máu, nhưng nên tránh các việc cần nhiều sức mạnh như nâng vác vật nặng, đào đất...
Nói cho chủ nhân rơ t́nh trạng của ḿnh để được thông cảm, hỗ trợ. Năm 1990, Quốc hội Hoa Kỳ đă biểu quyết đạo luật cấm kỳ thị v́ bệnh hoạn.
-Về thuốc men, nên tránh thuốc trị ợ chua, acid dạ dày v́ có nhiều muối natri; thuốc xổ táo bón v́ có thể đưa tới khô nước và mất muối khoáng.
Hỏi ư kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc cây con thiên nhiên.
-H́nh dáng bề ngoài có vài thay đổi: da lợt hoặc hơi vàng, khô tróc vẩy. Cần tắm mỗi ngày và thoa kem giữ hơi ẩm trên da.
-Thay đổi vị giác và khứu giác do ảnh hưởng chất thải quá cao trong máu. Miệng có mùi hôi. Cần giữ ǵn vệ sinh răng miệng và đi khám nha sĩ 2 lần mỗi năm.
-
-Phụ nữ lọc máu không nên mang thai e là có nhiều rủi ro cho cả mẹ lẫn thai nhi.
-Và đặc biệt là để ư tới tâm trạng. Những khó khăn sống với thận suy, lọc máu, ảnh hưởng của chất thải, của dược phẩm có thể làm tâm trí ta căng thẳng, trầm buồn, lo âu hơn. Đó là chuyện có thật, thường xảy ra và cần được biểu lộ, chia sẻ để nhẹ ḷng ḿnh cũng như thân nhân. Đừng nghĩ rằng ḿnh là gánh nặng cho gia đ́nh, v́ thận suy có thể đến với mọi người.
Nếu có những dấu hiệu như trầm cảm kéo dài hơn hai tuần lễ, ư nghĩ quyên sinh, giảm khẩu vị, thay đổi giấc ngủ, bỏ thú vui thường lệ, luôn luôn buồn bực, không quyết định, tự cô lập…nên thảo luận với bác sĩ để được tư vấn, điều trị.
Bác sĩ
Nguyễn Ư-Đức M.D.
Texas-Hoa Kỳ
(www.bsnguyenyduc.com)